مبانی نظری آپارتمان نشینی و حقوق همسایگان از نظر فقهی

-  حضرت علی (ع) در نامه31 (وصیت به امام حسن مجتبی «ع») در فرازی می فرمایند: «سل عن الرفیق قبل الطریق و عن الجار قبل الدار» یعنی پیش از راه از همراه و پیش از خانه از همسایه بپرس و قریب به همین مضمون از حضرت فاطمه زهرا (س) نیز نقل شده که وقتی از ایشان سؤال شد که چرا اول برای همسایگان دعا می‌کند، در جواب فرمودند: «الجار ثم الدار»  اول همسایه بعد اهل خانه.

 ۲-  پیامبراکرم (ص) می فرمایند: «ما زال جبریل یوصني بالجار حتي ظننت انه سیورثه»  آنچنان جبرئیل در مورد همسایه به من سفارش کرد که تصور کردم، همسایه از همسایه ارث می‌برد.

3-  حضرت سجاد (ع) در مورد حق همسایه چنین می فرمایند: « وَأمّــا حَقُّ الجَارِ فَحِفْظُهُ غَائِبًا وَكَرَامَتُهُ شَاهِدًا ونُصْرَتُهُ وَمَعُونتُهُ فِي الحَـالَينِ جَمِيعــاً.(29) لا تَتَّبعْ لَهُ عَوْرَةً ولا تَبحَثْ لَهُ عَنْ سَوْءَ[ةٍ] لِتَعْرِفَهَــا، فَإنْ عَرَفْتَهَــا مِنْهُ طططعَنْ غَيْرِ إرَادَةٍ مِنْكَ وَلا تَكَلُّفٍ كُنْتَ لِمَـا عَلِمْتَ حِصْنــاً حَصِينــاً وَسِتْرًا سَـــتِيرًا، لَوْ بَحَثتِ الأَسِنَّةُ عَنْهُ ضَمِيرًا لَمْ تَتَّصِلْ إلَيْه لانطِوَائِهِ عَلَيهِ. لا تَسْــتَمِعْ عَلَيهِ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَـــمُ. لا تُسَلِّمْهُ عِنْدَ شَـــديدَةٍ، ولا تَحْسُدْهُ عِنْــدَ نِعْمَةٍ. تُقِيلُ عَثْرَتهُ وتَغْفِرْ زَلَّتَـــهُ. ولا تَدَّخِرْ حِلْمَكَ عَنْهُ إذَا جَهِلَ عَلَيْـــكَ، ولا تَخرُجْ أَنْ تَكُونَ سُلَّمًا لَهُ. تَرُدُّ عَنهُ لِسَانَ الشَّتِيمَةِ، وَتُبْطِلُ فِيهِ كَيْدَ حَـامِلِ النَّصِيحَةِ، وَتُعَـاشِرَهُ مُعَاشَرَةً كَرِيمَةً. وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إلا باللهِ». 

 و اما حق همسایه، حفظ اوست در غیبت و پنهان و تکریم و بزرگداشت اوست در حضور و عیان و یاری و معاونت او در هر حال، باید که به دنبال عیب او نباشی و بدی‌های او را جستجو نکنی تا به بدی او دست یابی و اگر ناخواسته بر بدی و عیبی از او آگاه شدی، مانند دژی نفوذناپذیر و پرده ای ضخیم، آن‌ها را در دل خود نگهدار طوری که اگر با نیزه، برای دست یافتن آن عیوب دلت شکافته شود، بدان نرسند. مبادا از جایی که او بی خبر است، سخنان او را بشنوی؛ به هنگام سختی او را رها نکنی و در نعمتی بر او حسادت نورزی، از خطای او درگذری و گناهش را بر او ببخشایی و اگر نادانی از او سر زد، از حلم و بردباری دریغ نفرمایی و از راه مسالمت خارج نگردی، بدگویی دیگران را از او دفع کنی و اگر کسی در لباس ناصح با او حیله می‌کند، جلوگیری کنی، با او بزرگوارانه و از سر کرامت معاشرت نمایی. 

4-« عن أبي عبدالله (ع) عن ابيه (ع) قال: قرأت في كتاب علي (ع) أن رسول الله (ص) کتاب بین المهاجرین و الانصار و من لحق بهم ان الجار کالنفس غیرمضار و لا آثم و حرمه الجار علي الجار كحرمة أمه». 

حضرت صادق (ع) از قول پدرش نقل کرد که ایشان فرمودند: در نامه حضرت علی خواندم که رسول الله (ص) در بین مهاجرین و انصار و کسانی که به آن‌ها ملحق می‌شوند، نوشت که همسایه مانند نفس است که نه ضرری به انسان می‌رساند و نه گناهی می‌کند و احترام همسایه بر همسایه اش مانند احترام مادر است.

شیخ حرعاملی، این حدیث را در وسائل الشیعه در باب، ۱۲، کتاب احیاءالموات، که فقط حدیث «لاضرر و لاضرار»  در این باب، نقل شده، بیان نموده است.