مبانی نظری رسانه

فراگرد ارتباطی در محیط شکل می­گیرد و انجام می­پذیرد. محیط نه تنها بر فراگرد ارتباطی و نوع آن تأثیر می­گذارد، بلکه بر ادراکات، آن چه بین خود رد و بدل می­کنیم و حتی در سطحی که ارتباط می­گیریم نیز تأثیر می­گذارد. ما در خلا با یکدیگر ارتباط نمی­گیریم، کنش و واکنش ما در مقابل یکدیگر در چهارچوب نظام­های اجتماعی و شرایط فیزیکی حاکم بر ماست. می­توان گفت که وظیفه اساسی ارتباطات انسانی دگرگونی و سازش یا دگرگونی است. (فرهنگی و همکاران، 1391)

تحولات عظیم در فنون اطلاعاتی و ارتباطی و شکل­گیری یک نظام ارتباطی جدید مبتنی بر زبان همگانی دیجیتالی بنیاد مادی جامعه را چنان دگرگون کرده است که هیچ­گونه انزواگزینی و کناره­گیری را بر نمی­تابد و حتی دورافتاده­ترین و سنتی­ترین جوامع نیز از بستن مرزهای خود به روی جریان­ها و شبکه­های جهانی ناتوان هستند (گل محمدی، 1381).

مردم در زندگی روزمره سعی دارند تا زندگی اجتماعی خود را تجربه نمایند، بدان معنا بخشند و تفسیر نمایند. تمامی این فعالیت­ها در بستر ارتباطات انجام می­گیرد و به همین لحاظ، ارتباطات به گونه­ای وسیع و گسترده تحت تسهیم تجارب نیز تعریف شده است. در این معنا، انسان سعی می­کند تا تجارب و آنچه را که در درون دارد، به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم با همنوعان خود در میان گذارد. ارتباطات در واقع تحت فرآیندی شکل می­گیرد که در آن مجموعه فعالیت­هایی انجام می­شوند که با کنش[1]، دگرگونی[2]، مبادله[3]، و حرکت[4] سرو کار دارند، بنابراین، ارتباطات با زندگی اجتماعی متولد می شود تا انسان بر اساس توانمندی­های خود بتواند در ارتباط با دیگران نیازهای خود را رفع نموده، دنیای اجتماعی خویش را خلق کند و بدان معنا بخشد و در نهایت در این معنا با دیگران شریک شود. در روند ارتباط، نظام معانی موجود در جامعه شکل می­گیرد و انسان­ها بر اساس آن به ایفای نقش می­پردازند. بنابراین، دست­یابی به نظام معانی از طریق بستر آن که ارتباطات است، کشف می­گردد. بر این اساس، هدف اصلی رسانه­ها کشف نظام معانی غالب در نظام اجتماعی است. میزان موفقیت رسانه­ها در این امر مهم، بستگی به توانمندی آن­ها در ورود به درون ارتباطات اجتماعی دارد (ایمان، 1380).

از دیرباز سینما وام­دار بسیاری از عناصر شناخته­شده­ای ادبیات نزد عامه­ی مردم جهان بوده و از دستاوردهای آن بهره‌مند شده است. این هنر نوپدید که در دنیای معاصر علاوه بر ذوق و ظرافت هنری، دانش و صنعت را نیز به طور چشمگیر همراه خود کرده است، توانسته به یاری ادبیات، چه در ساختار یعنی در روایت و چه در محتوا یعنی با اقتباس مستقیم و غیرمستقیم از آثار ادبی، به پرنفوذترین رسانه­ی ارتباطی جهان تبدیل شود. این رسانه در ارتباطی دوگانه، هم موجبات رونق و فهم و پذیرش خود را ایجاد کرده و هم موجب رواج ادبیات در سطحی گسترده میان عامه­ی مردم جهان شده است. (پورشبانان و عبدی، 1392)

مخاطب، هدف هر کوشش رسانه­ای است و باید نخست ترغیب و سپس قانع شود که رسانه در خصوص علاقه و نیاز او پیام می­دهد. مخاطب، انسانی است با گرایش­های ویژه، تأثیرپذیر از عوامل گوناگون و دارای نیازها و علایق مختلف، مخاطبان، بسته به عوامل فردی و اجتماعی، آن بخش از مجموعه مضمون یا پیام رسانه را جذب می­کنند که خود می‌خواهند، نه بخشی را که پیام­رسان در نظر دارد. (قاضی زاده، 1380)

رسانه‌های جمعی، تأثیرات چشم‌گیری در شکل‌گیری فرهنگ‌ها و ارزش‌های هر جامعه دارند و سیاست‌های رسانه‌ای نیز نقش اساسی و پایداری را در توسعه فرهنگی کشور ایفا مى نمایند و با اتخاذ سیاست‌های متفاوت ارتباطی، موجب توسعه فرهنگی کشور مى­شوند. ولی با پیشرفت فزایندۀ فناوری و جریان گستردۀ اطلاعات در جهان معاصر و با پیچیدگى‌ها و توسعۀ ظاهری رسانه در سطوح ملی و فراملی و توجه بسیار به فرهنگ مصرف‌گرایی با سیاست‌های عوام فریبانه و طبقاتی، زمینه را برای رشد معنوی و پویایی اجتماعی از دست داده و در معرض انحراف قرار داده است.